Amnesty: enzym voor de globale aanpak - Meewerken aan het mondiale parlement van de toekomst

"Amnesty situeert zich in het veld waar gestreden wordt voor een andere mondiale ontwikkeling, waar solidariteit en het sociale burgerschap tot ontwikkeling komen." Ricardo Petrella is wel eens het intellectuele geweten van Europa genoemd, hij prijst de grootste mensenrechtenorganisatie ter wereld en dicht haar een grootse toekomst toe.

Het is al vaker gezegd: de grenzen tussen Amnesty's werkterrein en die van andere organisaties vervagen. Parallel aan de wereldwijde opmars van het neoliberale gedachtegoed groeit bij vele actievoerders de idee dat ze eigenlijk allemaal voor hetzelfde vechten. Want nu de dictatuur van de markt in sneltreintempo de wereld aan het veroveren is en in haar kielzog de achtergestelde landen, arm aan het heilige BNP, met zich meesleuren.. Nu plaatsen lokale potentaten steeds meer hun huis-schrijntje rond datzelfde uit zijn voegen gebarsten economische begrip. De perfecte verontschuldiging voor hun moegetergde bevolking.
Toch zijn er, ook in de schoot van het establishment, mensen die niet geloven in dat alles heiligmakende van de markt. Eén van de belangrijkste dissidente stemmen in Europa is Ricardo Petrella, voorzitter van de Groep van Lissabon, die vorsers uit Europa, de V.S. en Japan verenigt. Recent verliet hij de Europese Commissie omdat ze volgens hem een instrument ten dienste van de concurrentie is geworden.

Petrella gelooft niet in schaarste als economisch gegeven. Nochtans kampen organisaties zoals AI allemaal met hetzelfde probleem: stagnering van de inkomsten. Zou het kunnen dat de goede wil van de gewone mens voor het algemeen belang een schaars goed is?
"Men probeert ons er van te overtuigen dat de hulpbronnen niet volstaan om iedereen een deftige levensstandaard te verzekeren. Fout! Sinds de jaren vijftig is de globale productiviteit met vijfentwintig maal toegenomen, veel meer dan de bevolkingaanwas in die zelfde periode. De schaarste is een uitvinding van het economisch systeem dat de conservatieve neoliberale doctrine goed uitkomt om de vele ontslagen en het verlies aan koopkracht van de Westerse bevolking goed te praten. En natuurlijk stagneren de inkomsten van de non-profit organisaties, ze berusten immers op de goede wil van de gewone mens. Die gewone man of vrouw ziet met lede ogen aan hoe de welvaartmaatschappij op de helling wordt gezet. Bovendien werkt de heersende moraal een op zichzelf terugplooien in de hand: mensen worden gevoelig voor het "eigen volk eerst" adagium.
En wat dan te denken van de overheid? "Op binnenlands vlak vindt er een verschuiving plaats van functies, de last van de sociale economie wordt steeds meer op de schouders van niet-gouvernementele organisaties afgeschoven onder het motto 'de staat moet afslanken'. Terwijl privé-interventies afnemen onder druk van de algemene concurrentie." Petrella spreekt over een heuse valstrik voor de NGO's. "Hoe meer de staat haar plichten verzuimt, hoe meer NGO's geïdentificeerd worden met de sociale economie, de zorgenkinderen van elke maatschappij."

Toch is er geen reden voor vertwijfeling, want de toekomst wordt niet gemaakt door de bureaucratie en de bedrijven, aldus Petrella. "Wat belangrijk is, dat zijn de basisorganisaties, gedragen door gewone mensen. Zij vertegenwoordigen de solidariteit, gemeenschapszin en menselijkheid, ja, de liefde zelve.. Alles wat de markt-theologie ons tracht te ontnemen. En U bent daarvan een voorbeeld par excellence." Inwendig blozend aanvaard ik het compliment voor de hele organisatie. Petrella is een passioneel wetenschapper en hij verdedigt zijn overtuiging met verve. Maar.. "Jammer genoeg zijn al de organisaties te verdeeld, te gefragmenteerd. En de politieke krachten zijn te zwak geworden. Ze hebben de progressieven van vroeger als een verdeelde groep achter zich gelaten."

Navelstaarderij is dus uit den boze. Amnesty, Oxfam, Greenpeace, ze moeten samen werken aan een mondiale maatschappij. Hoe ziet Petrella die samenwerking? "Ik heb het eerder gezegd. Jullie vertegenwoordigen momenteel het mondiale geweten. Wie tot op heden vrijwel afwezig bleef dat is de intelligentsia. Er moet dringend een nieuwe schare van intellectuelen komen die hun verantwoordelijkheid nemen. De kritiek vanuit de bewegingen dat ze afwezig waren uit de internationale discussie, dat ze enkel aan de kant van het kapitaal en de handel stonden, is grotendeels gegrond."
Wat voor vorm moet die samenwerking dan aannemen? "Er moet een nieuwe retoriek komen, een nieuwe cultuur van spreken die uitgaat van het algemeen belang. En dat in de schoot van een echt mondiaal parlement dat opnieuw legitimiteit verleent aan de internationale politiek. Een wetgevend orgaan waarin ook de grote wereldbewegingen hun broodnodige rol spelen." Mijn oren gaan spontaan fluiten. Dus niet enkel raadgevende bevoegdheid meer voor Amnesty? "Neen! Het is nodig dat de expertise die ze over de jaren heen opgebouwd hebben, dat die kennis ten goede komt aan de wereld."
(17-9-1997)