Amnesty Vlaanderen op de helling - Marc Hooghe: "Laat duizend bloemen bloeien"

(10/12/1997)
We leven in een veranderlijke wereld. Op internationaal vlak is Amnesty de jeugdpuistjes ruim ontgroeit, haar geloof-waardigheid staat buiten kijf. Volgen wij in Vlaanderen? Marc Hooghe, doktor in de politieke wetenschappen en auteur van het boek "Met vlag en spandoek", waarschuwt ons voor verstarring.

Het recentste boek van Marc Hooghe, "Het witte ongenoegen" belicht de witte comités die sinds de Mars van oktober '96 het licht hebben gezien. Hierin heeft hij het onder meer over 'de mythe van het machtige individu'. Mensen zien het niet meer zitten om zich in organisaties te verenigen. Ze geloven halsstarrig in de individuele kracht van de burger. Hoe zit dat? "Alles is te koop tegenwoordig, de dienstenmaatschappij biedt zijn consumenten op maat gesneden producten en de enorme keuze geeft de moderne mens het valse gevoel dat hij perfect autonome keuzes kan maken."
Mensen zijn blijkbaar ook heel wantrouwig geworden tegenover organisaties. "Ja, er zijn nu eenmaal onaangename aspecten aan het verenigingsleven. Vroeger hadden we die verenigingen nodig, als we iets wilden bereiken of iets leuks wilden doen. Nu gaan we gewoon squashen in de fitness en we betalen er voor. De dienstenrevolutie werkt daarop, we kopen gewoon alles wat we nodig hebben en we moeten geen compromissen meer sluiten. De tijd van de standaardrecepten, dat werkt niet meer. En langdurig lidmaatschap, daar hebben veel mensen de trouw niet meer voor. Opflakkerend engagement, zich inzetten voor korte en afgelijnde periodes, dat wel."

"Dat mensen zich tegenwoordig helemmaal niet meer willen inzetten, dat geloof ik niet. Maar het totaal onbaatzuchtige engagement dat wordt zeldzaam. Er wordt duidelijk de vraag gesteld: is het wel efficiënt wat ik doe." Wat geen slechte redenering is, en zeker geen reden om geïnteresseerden af te schepen. Zitten de media er ook niet voor iets tussen? "Televisie wil complexe zaken altijd gesimplifieerd en als een hapklare brok brengen. Ik ben gestopt als journalist bij de openbare omroep omdat het werk bij de BRTN niet bij mijn temperament paste. Te dwaze onderwerpen. Geen ruimte voor uitdieping." Maar als Amnesty zijn we voor een deel afhankelijk van die media voor onze naambekendheid, uitbrengen van nieuwe rapporten enzovoort. "Precies, probeer dan ook met dat gegeven op een creatieve manier om te gaan en het medium op een betere manier te bespelen. Aan het feit zelf kan je niets veranderen, maar de evolutie negeren werkt tegendraads."

Binnen Amnesty klagen verscheidene lokale groepen dat ze geen nieuwe leden meer aantrekken. Wat doe je eraan? "Nu ga je er van uit dat Lokale Groep X eeuwig moet blijven bestaan en voortdurend nieuwe leden aantrekken. Maar dat werkt niet want de mensen kennen elkaar te goed, het wordt een sociaal geheel van meestal dezelfde leeftijdscategorie waar je als jonge twintiger niet zo snel bijkomt. Anderszins zullen nieuwelingen het snel opgeven. De LG's hebben gewoon een bepaalde levensduur en kunnen weer opnieuw verdwijnen. Maar je kan mensen ook aanmoedigen in een bepaalde regio om nieuwe groepen te stichten. Uiteindelijk zal elke groep dat een beetje zelf bepalen. Wees pluralistisch, laat duizend bloemen bloeien, laat ze zelf hun eigen accenten leggen."

Heeft de meerderheid van de bevolking werkelijk zo weinig aandacht voor het algemeen belang? "Daar denk ik dat het standpunt dat leeft een beetje ambigue is, men heeft aandacht voor het algemeen belang zolang het niet indruist tegen het particulier belang. Dat kan je mensen ook niet kwalijk nemen. De overheid speelt daar ook een rol, het gaat niet op te denken; we laten alles maar op zijn beloop en dan komt het algemeen belang wel zelf naar boven. Nee, het algemeen belang moet ook gedefinieerd worden in het kader van de actuele maatschappelijke context. En dan heb ik het niet zo zeer over materiële ondersteuning. Veel belangrijker is dat de overheid een klimaat schept van 'luisterbereidheid'. Als mensen ervaren dat er te overleggen valt met openbare instanties dan leren ze wel dat ze, door zich te verenigen, hanteerbare adviezen naar voor kunnen schuiven die wel degelijk een verschil kunnen maken. En, belangrijk, ze merken dat er iets gebeurt door de dingen samen aan te pakken. Het aanvankelijk gevoel van machteloosheid moet je kunnen laten omslaan in een "ja, we kunnen iets doen". En daar is het belangrijk dat de overheid die boodschap geeft."

Besluit? "Niet iedereen moet hetzelfde standaardpakket hebben. Beschouw ieders engagement als een zegen en zet het in daar waar het zich het beste thuis voelt." Ieder zijn ding is dus de boodschap. Wil je een bestaande groep vervoegen, fijn! Wil je het initiatief nemen om met enkele vrienden een nieuwe groep op te richten met andere accenten? Prima. Of ben je eerder het eigenzinnige type dat zich vanuit een persoonlijke interesse wil inzetten - Graag! "Alle hulp is welkom. Laat de bestaande structuur aan de randen wat afbrokkelen, er kan ruimte gecreëerd worden naar buiten toe."
Nog steeds voelen enkelen zich geroepen om mee te doen aan de democratische besluitvorming maar worden niet gehoord. "In plaats van een moeilijk bereisbaar en gesloten labyrint kan Amnesty als beweging de kern worden van een ganse archipel aan grote en kleine eilandjes. Een archipel waar warme golfstromen voortdurend positieve impulsen genereren en creatieve kruisbestuiving aan de orde van de dag is. Soepelheid is van levensbelang voor elke organisatie vandaag."